Դիլիջանի ասպետն ու սիրահարը

Նա 70 տարեկան է, և սա որքան ակնառու, նույնքան էլ անհավատալի փաստ է, քանի որ գեղանկարիչ, Հայաստանի նկարիչների միության գեղանկարի բաժնի նախագահ ՀԱՄԼԵՏ ԱՍԱՏՐՅԱՆԻՑ կենսախնդությունն ուղղակի հորդում է: Նրան հանդիպեցի Իջևան ուղևորվելուց առաջ: Բլից զրույցս ներկայացնում եմ մեր արվեստասեր ընթերցողներին, հետո նրանք կծանոթանան նկարչի արվեստի հետ՝ արդեն մասնագետների բնութագրումներով:

-Դժվար չէ՞ պարբերաբար ուղևորվել Իջևան, դասավանդել և Երևան վերադառնալ:
-Ծառայողական շարժակազմը դասախոսներիս գրեթե աննկատ հասցնում է Իջևան, որտեղ դասավանդում ենք ԵՊՀ-ի Իջևանի մասնաճյուղում: Երկու ժամվա ճանապարհ է, խոսք ու զրույցով տարված տեղ ենք հասնում: Համալսարանին կից քոթեջներ կան, որտեղ լիարժեք հանգստանում ենք, պատրաստվում դասավանդմանը: Իհարկե, տեղի կադրերը ևս դասավանդում են: Ինքս գեղանկարչություն և գծանկարչություն եմ դասավանդում, կիրառական արվեստի և դիզայնի ամբիոնի վարիչն եմ և գեղխորհրդի նախագահը: Համալսարանական մասնաճյուղի ղեկավարն է պատմական գիտությունների թեկնածու Սամվել Առաքելյանը, որը ստեղծել է բոլոր անհրաժեշտ պայմանները և՛ ուսանողության, և՛ դասախոսների համար: ԵՊՀ-ի Իջևանի մասնաճյուղում ուսանում են տարածաշրջանի երիտասարդները, չզարմանաս, նաև ուսանողներ մայրաքաղաքից:

ԲՆԱՆԿԱՐԸ ՆՐԱ ՏԱՐԵՐՔՆ Է
Նախորդ դարի 50-ական թվականներն էին: Գեղանկարիչ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, ազգագրագետ, հնագետ, թանգարանային գործի նվիրյալ Հովհաննես ¥Վանիկ¤ Շարամբեյանը Դիլիջանի կենտրոնական գրադարանին կից ստեղծել էր նկարչական ստուդիա և իր շուրջը համախմբել նկարչական ձիրք ունեցող երեխաների: Համլետ Ասատրյանը դարձավ Շարամբեյանի սանը, ու հենց նա էլ ապագա նկարչի սրտում վառեց սերը դեպի գեղեցիկը, բարին, կատարյալը:
Հետագայում Համլետ Ասատրյանը կրթությունը շարունակել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի ուսումնարանում, ապա ավարտել Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի գեղանկարի բաժինը: ՈՒսումնառության տարիներին աչքի է ընկել իր բացարձակ գիտելիքներով, աշխատասիրությամբ, և պատահական չէ, որ գերազանցության դիպլոմով է ավարտել և՛ ուսումնարանը, և՛ ինստիտուտը:

Շուրջ 40 տարի է, ինչ գեղանկարիչը զբաղվում է բեղմնավոր ստեղծագործական գործունեությամբ: Նա ստեղծել է բազմաթիվ արժեքավոր գործեր, մասնակցել ցուցահանդեսների թե՛ Հայաստանում, թե՛ արտասահմանյան երկրներում:
Համլետ Ասատրյանը բազմաժանր նկարիչ է, ունի իր ասելիքը և այն մատուցում է մեծ հմտությամբ: Իր ստեղծագործական կյանքի ընթացքում ստեղծել է բնանկարներ, նատյուրմորտներ, դիմանկարներ, շարժեր, կատարել բազմաթիվ թատերական ներկայացումների ձևավորումներ: Նկարիչը հավասարապես աշխատում է յուղաներկով, ջրաներկով, պաստելով, խառը տեխնիկայով: Որտեղ էլ լինի նկարիչը, նրա ձեռքին միշտ կարելի է տեսնել թուղթն ու մատիտը, պատկերում է կյանքից ստացած անմիջական տպավորությունները, որոնք հետագայում օգտագործում է կտավներ ստեղծելիս:
Ընդամենը մի քանի րոպեում գեղանկարիչը կարողանում է ստեղծել ուշագրավ բնանկար, հրաշալի դիմանկար, շարժ կամ նատյուրմորտ:
Բնանկարը Համլետ Ասատրյանի տարերքն է: Դրանք բնությունից նկարչի ստացած անմիջական տպավորություններն են, հուզական ապրումների վերարտադրումը, որոնք կատարված են սիրով, բնության մեջ թաքնված գեղեցիկը գտնելու և ցուցադրելու ձգտումով: Դրանց մեջ կան տարվա բոլոր եղանակներն ու օրվա բոլոր պահերը ներկայացնող կտավներ, որոնք բազմազան են թե՛ իրենց բովանդակությամբ, թե՛ տրամադրությամբ, թե՛ գեղանկարչական միջոցների կիրառմամբ:

Գեղանկարիչը անսահման սիրով ու ջերմությամբ է կապված իր հայրենի եզերքին: Նա ծնվել է Հայաստանի Դիլիջան քաղաքում, ուր երկինքն ավելի կապույտ է, արևն ավելի տաք ու ջերմացնող, կանաչն այնքան աչք շոյող, ծաղիկները բազմագույն ու հոտավետ: Թեև շուրջ 50 տարի է, ինչ նկարիչն ապրում է մայրաքաղաքում, սակայն սերը դեպի հայրենի եզերքը որպես անմոռանալի հիշողություն, ապրում է արվեստագետի սրտում մինչև այսօր և թափանցում նրա կտավների մեջ:
Տավուշի մարզն իր անտառներով, Աղստև գետով, սարերով ու դաշտերով, փոքրիկ գյուղերով ոգևորում է նկարչին ստեղծելու անկրկնելի բնանկարներ, որոնք առանձնանում են բանաստեղծական շնչով, հագեցած են յուրօրինակ լավատեսական տրամադրությամբ, հոգեհարազատ են, գրավիչ ու սիրելի:
Գեղանկարչին հետաքրքրում է Դիլիջանի հետ կապված ամեն ինչ՝ յուրօրինակ բնությունը, հին ճարտարապետությունը, եկեղեցիները, Աղստև գետը, դաշտային ծաղիկներն ու թավ անտառները: Թեև նկարիչը շարունակ դիմում է Դիլիջանի թեմային («Դիլիջանյան բնանկար», «Դիլիջանյան երեկո», «Հին Դիլիջան», «Եղևնուտ. Դիլիջան», «Իմ արվեստանոցից», «Դիլիջանյան համայնապատկեր» և այլն), սակայն դրանք երբեք չեն կրկնվում, յուրաքանչյուր կտավ առանձնանում է նկարչական առանձին հմայքով ու արժանիքներով:

Համլետ Ասատրյանը հիմնականում աշխատում է պլեներում: Բնության մեջ թագավորում է ներդաշնակությունը, իշխում լռությունն ու խաղաղությունը: Որսալով բնության ակնթարթային վիճակը, արվեստագետը ձգտում է պատկերել հայրենի բնության գեղեցկությունը, ստիպում սիրել ու գնահատել այն: «Վաղ գարուն», «Իմ աշխարհը», «Աշուն», «Միջօրե», «Դենդրոպարկ», «Վաղ գարունը իմ սարերում» և այլ կտավներում Ասատրյանը հաղորդում է բնության տարբեր վիճակների ընկալման անմիջականությունը:
Հայկական բնության գեղեցկությունն Ասատրյանը մատուցում է որպես հարազատ երկրի գովերգում, որը հնչում է որպես երգ, որպես ձոն հայրենիքին:
«Աշնանամուտ», «Խենթացած լեռներ», «Կանաչ անուրջներ», «Փետրվար», «Աղստևը աշնանը», «Սարերս ձմռանը» և այլ կտավներում նկարիչը ձգտում է տալ ոչ միայն կոնկրետ վայրի ճշմարիտ պատկերումը, այլև հաղորդում է բնության վիճակը, տեղանքի գեղեցկությունը՝ խոնավ հողը, գունագեղ տերևների թարմությունը, խենթորեն դեպի վեր ձգվող լեռների վեհությունը, ամպի տակից դուրս լողացող արևի ճառագայթների տակ շողացող լիճը: Դրանք կատարված են վառ, հագեցած գույներով և լի են կենսասիրությամբ:

Նկարչի և ոչ մի աշխատանք պատահականորեն չի ստեղծվել: Ասատրյանը գտնում է տեսարաններ, որոնք համահունչ են նրա ներաշխարհին: Բնականաբար, ամեն ինչ խորությամբ զգացել, ապրել է նկարիչը: Այդ է պատճառը, որ աշխատանքները հուզում են խոր զգացմունքայնությամբ:
Բնությունը պատկերելու վարպետությունը նկարչի հսկայական աշխատանքի, երկարատև որոնումների արդյունքն է: Համառ և հետևողական աշխատանքով է արվեստագետը հասել գույնի կիրառման վարպետությանը, կոմպոզիցիայի պարզությանը, գույների հնչեղությանը, թափանցիկությանը: Նրա կտավներում բնությունից ստացած տպավորությունները անմիջական են ու անկեղծ, տարածությունները՝ օդառատ, գույները՝ նուրբ ու հմայիչ:
Քիչ չեն նաև նկարչի ստեղծած դիմանկարները, որոնք առանձնանում են ներքին խորությամբ, սուր դիտողականությամբ, պատկերվողի անհատական նկարագրի հատկանիշներով, բնորոշը ընդգծելու կարողությամբ, գունային նրբերանգներով: Դրանք կատարված են գեղանկարչական տարբեր միջոցների կիրառմամբ: ՈՒշագրավ են նաև էտյուդային դիմանկարները, որոնք նկարիչը ստեղծում է աներևակայելի արագությամբ և դիպուկ բնութագրումներով:
Ասատրյանի ստեղծագործության մեջ չափազանց շատ են հատկապես նատյուրմորտները, որոնք հիմնականում դաշտային ծաղիկներ են: Գեղանկարչությանը անմնացորդ նվիրված արվեստագետը մեծ ոգևորությամբ ու հիացմունքով է նկարում Հայաստանի բազմագույն ծաղիկները: Կոմպոզիցիայի հմուտ կառուցումը, կատարման եղանակը, գույների ու երանգների նուրբ համադրումը ստեղծում են հրաշալի տրամադրություն: Աշխատանքներում երևում են նկարչի ջերմ վերաբերմունքն ու անսահման սերը պատկերված յուրաքանչյուր առարկայի նկատմամբ («Խնձորով նատյուրմորտ», «Սպիտակ ծաղիկներ», «Աշնանային ծաղիկներ», «Ծաղկային սիմֆոնիա» և այլն):

Շուրջ 40 թատերական ներկայացումների ձևավորման հեղինակ է Համլետ Ասատրյանը: Պետք է նշել, որ թատերական ձևավորումները նկարչից առանձնահատուկ հմտություն ու անմնացորդ նվիրում են պահանջում:
Ներկայացումները ձևավորելիս Համլետ Ասատրյանը բեմի տարածքը դիտում է որպես մի մեծ կտավ, ուր ստեղծում է իր հեքիաթային, գունագեղ աշխարհը: Չափազանց շատ են այն ներկայացումները, որոնց ձևավորման աշխատանքները իրականացրել է Համլետ Ասատրյանը՝ «Երկու տիրոջ ծառան», «Անօժիտը», «Սերը ծփիների տակ», «Բալլադ ուրախ արտույտների մասին», «Ատամնաբույժն արևելյան», «Աշնան արև», «Մեծ աշխարհի մեր անկյունը», «Արջը», «Սերը ծովափին» և այլն: Դրանք բոլորն էլ բարձրարվեստ գործեր են, որոնք աչքի են ընկնում ազատ ու անկաշկանդ ձևամտածողությամբ, ազգայինի ու արդիականի միաձուլումով: Այդ աշխատանքները ժամանակին ընդունվել և գնահատվել են խստապահանջ հանդիսատեսի կողմից:

Լայն են Համլետ Ասատրյանի ստեղծագործական ընդգրկման շրջանակները: Օժտված լինելով բացառիկ աշխատասիրությամբ՝ շնորհաշատ նկարիչը ստեղծագործելու մեջ է տեսնում կյանքի իմաստը և իր արվեստով հաստատում է կյանքի գեղեցկությունը: Նա գերում է դիտողին իր արվեստի արտասովոր ուժով, զգացմունքի անմիջականությամբ և մաքրությամբ, վարակիչ կենսասիրությամբ:

Սյուզաննա ՓԻԼՈՍՅԱՆ
Արվեստաբան

Լուսանկարներ

Մեկնաբանություններ